Het Vasten in de Islam
drs. M.F.R. Karamatali
In naam van Allah, de Barmhartige, de Genadevolle.
Er zijn vijf fundamentele religieuze plichten, die door de Schepper aan de H.Profeet Mohammed s.a.w., Zijn geopenbaard en waaraan iedere gelovige moslim zich derhalve dient te onderwerpen. Deze plichtenleer, ook bekend als de vijf zuilen van de Islam, houdt in :
De Shahada of de geloofsbelijdenis
De Salaat of het gebed
De Saum of het vasten
De Zakaat of armenbelasting
De Hadj of de bedevaart.
Een maanjaar duurt elf dagen korter dan een zonnejaar, waarvan de Christelijke jaartelling uitgaat.
"De maand Ramadan is die, waarin de H. Koran werd geopenbaard als leiding voor de mensen en ook als duidelijk bewijs van de leiding en onderscheiding; derhalve wie Uwer van de komst van deze maand getuigt, vastte daarin" (H. Koran 2:185)
"Eet en drink tot bij de dageraad de witheid van de dag voor U te onderscheiden is van de zwartheid van de nacht. Volbreng het vasten tot de nacht en heb geen gemeenschap met hen, terwijl gij in de Moskee blijft" (H. Koran 2:187)
De eerste openbaring kwam tot de H. Profeet in de gezegende- of in de grootste nacht, Lailat-oel-qadr, in de maand Ramadan. Hoewel de H. Koran bij gedeelten werd geopenbaard gedurende een tijdperk van 23 jaren, viel het begin van de openbaring in de maand Ramadan. Het was dus in deze maand, dat de eerste straal van het goddelijk licht op de geest van de H. Profeet, s.a.w. viel en dat de engel Gabriel met de goddelijke boodschap, in de grot Hira, verscheen:
"Lees in naam van Uw Heer, die geschapen heeft. Hij heeft de mens uit een klonter bloed geschapen. Lees en Uw Heer is de Aanzienlijkste, die de mens met de pen heeft leren schrijven" (H. Koran 96:1-4). Deze maand, waarin de H. Profeet, s.a.w., de geestelijke belevenis onderging, werd als de geschiktste maand beschouwd voor de geestelijke discipline van de moslimse gemeenschap, welke door het vasten tot stand wordt gebracht.
Het vasten werd tot een instelling verheven met het doel de gelovigen te brengen tot een hoge graad van geestelijke en zedelijke ontwikkeling. Dit blijkt duidelijk uit de slotwoorden van Soerah 2 vers 183. "Opdat gij U, voor het kwaad zult behoeden"
Door het vasten verplicht te stellen worden alle gedachten aan leed, ongeluk en zonde afgescheiden. Het vasten moet de gelovige moslim uiteindelijk brengen tot de staat van Muttaqin d.i. het hoogste stadium van geestelijke ontwikkeling en Allah heeft de Muttaqin lief!
Het doel van het vasten in de Islam is dus om de zedelijke- en geestelijke toestand van de mens te verbeteren. Hij moet leren het kwaad te vermijden door zich te beheersen en het zich onthouden van spijs en drank is een belangrijk instrument om te kunnen komen in een toestand van geestelijke vervolmaking.
Het vasten verliest zijn waarde, door niet alleen te eten of te drinken, maar ook te liegen en te bedriegen, door vuile taal te gebruiken, door ontrouw te zijn en door slechte daden te begaan.
De vastenmaand is de maand bij uitstek ook om goede daden te verrichten en solidariteit te tonen met de armen en de zwakken in de samenleving .
Het solidariteitsprincipe en de nivellering van de verschillen tussen de rijken en de armen komen ook nadrukkelijk tot uitdrukking in de dagelijkse ontmoetingen in de moskee, waar men schouder aan schouder deelneemt aan de Tarawieh-gebeden. In deze maand moet men dan ook bijzonder aandacht schenken aan het lijden van de armen en de hongerigen.
Naast de bovengenoemde aspecten heeft het vasten ook invloed op de lichamelijke gezondheid. Door zich te onthouden van voedsel vindt er ook een lichamelijke reiniging plaats in de vorm van de "ontslakking" van het lichaam, waardoor de inwendige organen beter gaan functioneren. Door artsen wordt het vasten dan ook voorgeschreven ter ondersteuning van een bepaald genezingsproces. Het vrijwilligvasten heeft ook langzamerhand een vaste plaats veroverd in de overvloedige en "ziekmakende" Westerse cultuur onder het motto: "Een gezonde geest in een gezond lichaam." Maar het uiteindelijk doel blijft toch de geestelijke vooruitgang, waarbij de gelovige in de nabijheid van Allah tracht te komen (takwah).
Het is deze bewustwording, die hem het geloof geeft zijn hart te openen voor de liefde en de genade van de Schepper en sympathie te voelen met de noden en de hoop van anderen.
Uit deze soerah blijkt, dat het vasten verplicht is gesteld voor personen, die lichamelijk gezond zijn.
Vrouwen zijn tot vasten verplicht, indien zij niet menstrueren, maar zijn gehouden deze dagen weer vol te maken na de Ramadan. In alle gevallen, waarin het vasten ingehaald moet worden, hetzij in geval van een zieke, een reiziger, menstruerende vrouwen en moeders met zogende kinderen staat het de persoon vrij het te doen, wanneer hij of zij wil maar voordat de volgende maand Ramadan begint (Bu 30:39).
Van verpleegkundigen en artsen wordt vaak de klacht vernomen, dat sommige Islamitische patiënten weigeren medicijnen te slikken of van hun dieetvoorschriften af te wijken gedurende de maand Ramadan. Hierdoor wordt het genezingsproces vertraagd en brengt de patiënt zijn gezondheid in gevaar.
Er zijn zelfs moslims, die zich strikt willen houden aan de vastenvoorschriften en zelfs injecties weigeren. Voor b.v. suikerpetiënten kan het weigeren van insuline fatale gevolgen hebben.
Deze vorm van godsdienst fanatisme vinden wij onverantwoord en onjuist! De Islam kent geen dogma's en houdt daarom rekening met de draagkracht en het 'incasseringsvermogen van iedere gelovige.
In de vorengenoemde soerah (2:185) wordt voor zieken en andere categorieën gelovigen, die de vastenplicht in de maand Ramadan niet kunnen volbrengen duidelijk een uitzondering gemaakt. Er staat nadrukkelijk, dat Allah U geen moeilijkheid wenst te bezorgen en dus geen lasten oplegt aan zijn dienaren, die zij niet kunnen dragen. Vandaar dat deze "ontsnappings-clausule" in de aangehaald Soerah is ingebouwd.
De zedelijke waarde van het vasten wordt verhoogd, zoals reeds gesteld, door het verrichten van de goede daden en het trachten te bereiken van de takwah gedurende de Ramadan.
De H. Profeet (s.a.w.) ging hierin zelf van door in deze gezegende maand iedere bedelaar een aalmoes te geven en iedere gevangene bij het begin van de Ramadan vrij te laten (Bu 30:7). Ook las de H. profeet (s.a.w.) in deze maand de tahadjdju-gebeden en spoorde hij zijn volgelingen aan deze extra-salaat te verrichten omdat voor het bereiken van de takwah het gebed het juiste middel was.
In dit verband moet ook de itiekaf, een periode van tien dagen voor het einde van de vastenmaand, worden genoemd, die de H.profeet (s.a.w.) in de moskee doorbracht om zich af te zonderen van de wereldse zaken en zich geheel te wijden aan de aanbidding van zijn schepper.
In onze djemaats wordt er een praktische redenen alleen Lailat-oel-qadr (de grootste nacht) door enkele gelovigen gezamelijk in gebed in de moskee doorgebracht.
Deze bijzondere nacht, waarin de H.Koran werd geopenbaard is vol Goddelijke zegeningen en inspiraties, die een heilzame werking hebben op de geest en de harten van de mensen (soerah Al Qadr).
Ik wens U, mede namens het bestuur van de Federatie en de redactie-leden van Al Fadjr veel zegeningen, inspiraties en vooral veel kracht toe gedurende de maand Ramadan.